འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་རིག་པ།

འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་རིག་པ།

ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་དང་ནང་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་བྱུང་རབས་གླེང་བའི་རྣམ་བཞག་དང་འགྲེལ་ཚུལ་ཆོས་ཕྱོགས་དང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་ཚང་མའི་ནང་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། ཚན་རིག་གི་གཞུང་ལ་ཡང་སྔར་ནས་ད་བར་འཇིག་རྟེན་དང་སེམས་ཅན་གྱི་བྱུང་རབས་བཤད་པའི་རྣམ་བཞག་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་བ་དང། ད་ཆ་ཡོངས་གྲགས་ཐོག་ཚན་རིག་པ་ཕལ་ཆེ་བས་ཁས་ལེན་པ་ནི་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་བྱུང་རབས་བཤད་པའི་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་རྣམ་བཞག་དང་། ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་གྱི་བྱུང་རབས་བཤད་པའི་འཕེལ་འགྱུར་གྱི་རྣམ་བཞག་གཉིས་ཡིན།

གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་རྣམ་བཞག

ཉེ་བའི་ཆར་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་དང་སྐར་དཔྱད་རིག་པའི་རྟོག་ཞིབ་དང་ཨང་རྩིས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དུ་མ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་དངོས་འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱུང་རབས་བཤད་པའི་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་རྣམ་བཞག་ཅེས་པ་བྱུང་བ་དང་། རྣམ་བཞག་འདིའི་ལུགས་ལྟར་བྱས་ན་ད་ལྟའི་འཇིག་རྟེན་ཁམས་འདི་ཐོག་མར་གཞི་གཅིག་ནས་འགོ་བཙུགས་པ་དང་དེ་ནས་ད་ལྟ་བར་ལོ་ཐེར་འབུམ་ ༡༣་༥ ཙམ་ཕྱིན་ཡོད། སྤྱིར་འཇིག་རྟེན་བྱུང་རབས་བཤད་པའི་རྣམ་བཞག་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁྱབ་ཚད་དང་གོ་དོན་འདྲ་མིན་ཡོད་པ་མ་ཟད་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་གྱི་འཇིག་རྟེན་སོགས་ཤོད་ནའང་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་རྣམ་བཞག་ནང་མཐོང་ཆོས་སུ་གྱུར་བའི་འཇིག་རྟེན་འདི་དང་འདིའི་ནང་ཡོད་པའི་དངོས་གཟུགས་རགས་པའི་བྱུང་རབས་ཁོ་ན་ཤོད་ཀྱི་ཡོད།

གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་བྱུང་རབས།

གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་འདོད་ཚུལ་ནི་རྟོག་ཞིབ་དང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གཉིས་སྦྲེལ་ཏེ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། སྔ་མོ་ནས་བརྟག་དཔྱད་མཁན་ཚོས་ཧ་ལམ་སྒོར་འཁྱིལ་དུ་ཡོད་པའི་སྐར་སྤྲིན་རྣམས་ང་ཚོའི་འཛམ་གླིང་ནས་རྒྱང་ཐག་ཇེ་རིང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཡོད་ཀྱང་ཁོང་ཚོས་གནས་ཚུལ་དེ་དག་གིས་སྣང་སྲིད་ཀྱི་གོ་དོན་ཇི་འདྲ་ཞིག་སྟེར་མིན་ཤེས་ཀྱི་མེད་ལ་སྐར་སྤྲིན་དེ་དག་ང་ཚོའི་དགུ་ཚིགས་དགུ་ཚིགས་སྐྱ་མོའི་ཕྱི་རོལ་དུ་ཡོད་པའི་དགུ་ཚིགས་གཞན་ཡིན་པ་ཁོང་ཚོས་དེ་བས་ཀྱང་ཤེས་ཀྱི་མེད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༢༧ ལོར་ཡེ་ཤུའི་མཆོད་དཔོན་ཇོར་ཇི་ ལེ་མའི་ཀྲི (Georges Lemaitre) ཞེས་པ་དེས། དེ་སྔོན་ཚན་རིག་པ་ཨ་ཡིན་སི་ཊན་ Einstein གྱི་ཡོངས་ཁྱབ་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་མཚུངས་རྩིས་དང་སྐར་སྤྲིན་ཕྱི་འགྲོས་བྱེད་པ་གཉིས་གཞི་ལ་བཞག་སྟེ་འཇིག་རྟེན་འདི་གདོད་མའི་དངོས་གཟུགས་ཀྱི་གོང་བུ་ཞིག་གས་ཐོར་དང་ལྷན་དུ་འགོ་ཚུགས་པ་རེད་ཅེས་བརྗོད་ཡོད་པ་དང༌། རྗེས་སུ་ལྟ་གྲུབ་འདིར་གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་ (Big Bang) ཞེས་མིང་ཐོགས་པ་རེད།

དེ་ཡང་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༢༩ ལོར་སྐར་དཔྱད་རིག་པ་བ་ཧབ་བྷལ་ (Edwin Hubble) ཞེས་པ་དེས་ནམ་མཁར་ཡོད་པའི་སྐར་ཚོམ་ལ་དཔྱད་པ་བྱེད་སྐབས་འོད་ཟེར་ཡོད་ཚད་ཁ་དོག་དམར་པོའི་ཕྱོགས་སུ་སྐྱོག་པའམ་དམར་ཤས་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་རྙེད་ཡོད། དེ་ནི་འོད་མདངས་ཅན་གྱི་དངོས་གཟུགས་ཤིག་ལ་བལྟ་སྐབས་དངོས་གཟུགས་དེ་དཔྱད་ཞིབ་པའི་གནས་བབ་ནས་ལྡོག་ཕྱོགས་སུ་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ན་དེ་ལས་བྱུང་བའི་འོད་ཀྱི་ཁ་དོག་དམར་པོའི་ཕྱོགས་སུ་སྐྱོག་འགྲོ་བ་དང་གནས་ཚུལ་འདིར་ཚན་རིག་གི་ཐ་སྙད་དུ་དམར་སྤོས་ (Red Shifted) ཟེར་གྱི་ཡོད། དངོས་གཟུགས་གང་ཡང་ང་ཚོའི་གནས་བབ་ནས་ཕར་སྐྱོད་པའི་མྱུར་ཚད་ཇི་ཙམ་ཆེ་བ་དེ་ཙམ་གྱིས་དམར་སྤོའི་ཚད་གཞི་མཐོ་བའམ་འོད་ཟེར་དེ་དམར་ཤས་ཆེ་བ་མཐོང་གི་ཡོད། ཕྱིར་འགྲོས་ཀྱི་མྱུར་ཚད་ཆེ་རུ་འགྲོ་སྐབས་དམར་སྤོས་ཚད་མཐོ་རུ་འགྲོ་ཚུལ་འདིར་ཧབ་བྷལ་གྱི་གཏན་སྲོལ་ཟེར་བ་ཡིན། འཇིག་རྟེན་ནང་ཡོད་པའི་སྐར་ཚོམ་དང་དགུ་ཚིགས་དག་ཕན་ཚུན་ཁ་གྲམ་ནས་འགྲོ་བཞིན་པའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་བདེན་དོན་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་སྔར་གྱི་དུས་ཤིག་ན་འདི་དག་ཐོག་མར་གཞི་གཅིག་ཏུ་ཚོགས་ནས་ཡོད་པ་ལས་རིམ་བཞིན་ཁ་བྲལ་སོང་བའི་རྗེས་དཔག་བྱས་པ་དང་། གཞི་གཅིག་ནས་ཐམས་ཅད་ཁ་བྲལ་སོང་བའི་བསམ་ཚུལ་ལ་བརྟེན་ནས་གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་ཞེས་གྲུབ་དོན་གྱི་མིང་བྱུང་ཡོད། ཧབ་བྷལ་གཏན་སྲོལ་མ་དར་བའི་སྔོན་དུ་ཚན་རིག་པ་ཨ་ཡིན་སི་ཊན་སོགས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་འགུལ་མེད་ཀྱི་གྲུབ་དོན་བཤད་པ་དང་། ཁོང་ཚོས་འཇིག་རྟེན་འདི་སྔར་ཐོག་མ་མེད་པ་ནས་ད་བར་མུ་མཐའ་དང་གཡོ་བ་མེད་པར་དེ་མུར་གནས་པར་འདོད་ཀྱི་ཡོད།

ཐོག་མར་གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་དང་འཇིག་རྟེན་གཡོ་མེད་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་འདི་གཉིས་ལས་ཕན་ཚུན་འགལ་བར་འཛིན་པའི་ལྟ་གྲུབ་གཙོ་བོ་གཉིས་བྱུང་བ་དང༌། དེ་ཡང་ལེ་མའི་ཀྲི་ཡིས་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་གཞུང་ལུགས་རྒྱུད་འཛིན་བྱས་ཏེ་འཇིག་རྟེན་ནི་རྟག་ཏུ་རྒྱ་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་པར་འདོད་མཁན་ཁག་གཅིག་དང༌། དེ་མིན་ཧོའི་ལི་ (Hoyle) གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་འཇིག་རྟེན་འདི་རྟག་ཏུ་གཞི་གཅིག་ལ་གནས་པར་འདོད་མཁན་ཁག་གཅིག་བཅས་བྱུང་བ་རེད། ལེ་མའི་ཀྲི་ཡི་ལྟ་གྲུབ་ལ་གས་ཐོར་ཆེན་མོ་ཞེས་འདོགས་མཁན་ཡང་ཧོའི་ལི་རང་ཉིད་ཡིན་ལ་དེ་ཡང་ཐོག་མར་མིང་ངན་གྱི་ཚུལ་དུ་བཏགས་པ་ཞིག་ཡིན། གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་མིང་ཚིག་འདི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོར་ཐོག་མར་པར་དུ་བཀོད་པ་དང་དེ་ནས་བཟུང་ཡོངས་གྲགས་སུ་གྱུར་བ་རེད། དེའི་རྗེས་ལོ་མང་རིང་གཞུང་ལུགས་འདི་གཉིས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་སྤྱི་མཚུངས་བྱུང་ཡོད་ན་ཡང་མཐར་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་འབྲས་བུར་འཇིག་རྟེན་རྒྱ་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་པར་རྙེད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཕྱི་ལོ་༡༩༦༥ ལོར་གཞི་གདན་སྣང་སྲིད་ཕྲ་རླབས་ Cosmic-Microwave-background གསར་རྙེད་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའམ་རྒྱ་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་གཞུང་ལུགས་དེ་སྣང་སྲིད་འབྱུང་ཁུངས་ ཀྱི་གཞུང་ལུགས་ལེགས་ཤོས་སུ་གྱུར་པ་རེད། ད་ལྟའི་ཆར་སྣང་སྲིད་རིག་པ་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་གཞིར་བཞག་ཐོག་སྐར་ཚོམ་རྣམས་ཇི་ལྟར་གྲུབ་མིན་དང༌། གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་གནས་སྐབས་སུ་གང་བྱུང་མིན་ཤེས་ཐབས་བྱེད་རྒྱུ་དང་གཞི་རྩའི་གཞུང་ལུགས་འདི་གཞིར་ བཞག་ཐོག་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་འབྲས་བུ་རྣམས་ཕྱོགས་བསྡུ་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ཡིན། གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་གཞུང་ལུགས་ཐད་བརྒྱ་ཕྲག་ཉི་ཤུའི་སྨད་ཙམ་ནས་བརྒྱ་ཕྲག་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་གི་འགོ་སྟོད་དབར་ཡར་རྒྱས་ ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། དེ་ཡང་དུས་ཚོད་འདིའི་ནང་རྒྱང་ཤེལ་སྤུས་ལེགས་བཟོ་སྐྲུན་ཐུབ་པ་དང་མིས་བཟོས་སྲུང་སྐར་ཁོ་བི་ (COBE) ཡིས་ཚད་འཇལ་ཟིན་ཐོ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། དེ་བཞིན་རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཀྱང་གཏན་ཚུགས་སུ་མིན་པར་གོང་མཐོར་འགྲོ་བཞིན་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་དང་། རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ལ་རྟེན་ནས་འཇིག་རྟེན་གྱི་དངོས་གཟུགས་རྣམས་ཐོག་མར་གཞི་གཅིག་ནས་ཁ་གྱེས་ པའི་དུས་ཚོད་དེ་བཞིན་ལོ་ངོ་ཐེར་འབུམ་༡༣་༧ ཙམ་གྱི་སྔོན་དུ་བྱུང་བའི་ཚོད་དཔག་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་མ་བྱུང་བའི་སྔོན་དུ་གང་ཡོད་པ་དང་གང་འདྲ་ཡོད་པ། དེ་ལས་ཐམས་ཅད་ཁ་འཐོར་གྱིས་རྒྱ་སྐྱེད་ཡོང་དོན་སོགས་ད་ལྟའི་ཚན་རིག་གི་འགྲེལ་ བརྗོད་ཐུབ་ཀྱི་མེད། འོན་ཀྱང་གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ་གང་བྱུང་མིན་དང་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་ཆེ་ཚད་དང་ཚ་ཚད་སོགས་རྗེས་དཔག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ལ་གནད་དོན་འདི་དག་གཞི་ལ་བཞག་ནས་གས་སྒྲ་ཆེན་མོའི་རྗེས་ཀྱི་བྱུང་བ་རྣམས་སྡེ་ཚན་སོ་སོར་བགོས་ཡོད། སྡེ་ཚན་འདི་ལ་དུས་བསྐལ་ཟེར་བ་དང་དུས་བསྐལ་མི་འདྲ་བ་རེ་རེའི་ནང་དུ་དམིགས་བསལ་གྱི་གནས་ཚུལ་གང་བྱུང་བ་དེའི་རྗེས་མིང་བཏགས་ཡོད། དུས་བསྐལ་གཙོ་བོ་བཅུ་ཡོད་པ་དེ་དག་ནི།

པི་ལིང་གི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོོ་ནས་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༤༣ བར།

དུས་བསྐལ་འདིའི་རིང་གཞི་རྩའི་ཤུགས་བཞི་པོ་སྟེ། གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་ཤུགས་དང་། ཞན་ཤུགས། དྲག་ཤུགས། འཐེན་ཤུགས་བཅས་ཚང་མའི་ནུས་པ་མཉམ་དགོས་པ་དང་སྐབས་དེར་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་ཤུགས་གཅིག་ལས་མེད་པའང་ཡིན་སྲིད། དུས་བསྐལ་འདིའི་ཐད་བསམ་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་དེ་རེ་རེས་འགྲེལ་བཤད་མི་འདྲ་རེ་བྱེད་པས་སྐབས་འདིའི་གནས་ཚུལ་དེ་ཙམ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། སྤྱིའི་ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་བཞག་ལྟར་བྱས་ན་དུས་བསྐལ་འདིའི་སྔ་རོལ་དུ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱིས་ཟིན་པའི་གཅིག་རྐྱང་གི་གོང་བུ་ཞིག་ཡོད་པ་འདོད་ཀྱང་བསམ་ཚུལ་དེར་ཚད་རྡུལ་ཤུགས་རིག་གིས་གནོད་ཀྱི་ཡོད། དེང་དུས་ཡར་ཐོན་བྱུང་བཞིན་པའི་ཚད་རྡུལ་འཐེན་ཤུགས་ཀྱི་གྲུབ་དོན། དཔེར་ན། ཕྲ་སྐུད་རྣམ་བཞག་ལྟ་བུས་དུས་བསྐལ་འདིའི་སྐོར་གནས་ཚུལ་མང་ཙམ་དང་ཁ་ཇི་གསལ་གཏོང་ཐུབ་པའི་རེ་བ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོའི་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༣༦ ནས་ ༡༠^ ༣༢ བར།

དུས་བསྐལ་འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་རྒྱ་སྐྱེད་མགོ་བཙུགས་པའི་དུས་དང་སྐབས་དེའི་དྲོད་ཚད་ཤེས་རྟོགས་མི་ཐུབ་པས་དུས་ཡུན་ཇི་ཙམ་གནས་མིན་ཏག་ཏག་གཅིག་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། དུས་བསྐལ་འདིའི་སྐབས་འཇིག་རྟེན་གྱི་དབྱིབས་ལེབ་མོར་སོང་བ་དང་། ཕྱོགས་མཐའ་ཡོངས་སུ་གཅིག་འགྱུར་དང་རྒྱུ་མཚུངས་ཡིན་པས་འབྱུང་འགྱུར་འཇིག་རྟེན་གྱི་དབྱིབས་བཀོད་ཀྱི་ས་བོན་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད། གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་མ་བྱུང་བའམ་རྒྱ་སྐྱེད་འགོ་འཛུགས་མ་བྱུང་བའི་སྔོན་དུ་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ནི་ཧ་ཅང་གྲང་ཤིང་སྟོང་པ་ཞིག་ལ་འདོད་པ་དང་། གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་འགོ་འཛུགས་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ་དྲོད་ཚད་དང་ནུས་པ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་ནས་སླར་ཡང་རིམ་བཞིན་དྲོད་ཚད་ཇི་ཆུང་དུ་ཕྱིན་ཡོད།

་

བསྐྱར་དྲོས་ཀྱི་བསྐལ་པ།

དུསབསྐལ་འདི་རིང་དེ་སྔ་རྒྱ་སྐྱེད་སྐབས་བྱུང་བའི་རྒྱ་སྐྱེད་ཤུགས་ཆེ་བ་དེ་མཚམས་ཆད་པ་དང་རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་ནུས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་རྡུལ་གྱི་པི་ལ་སི་མའིplasma ངོ་བོར་འགྱུར། དུས་སྐབས་འདིར་འཇིག་རྟེན་ཁྱོན་ཡོངས་འགྱེད་འཕྲོ་དང་། ཁུ་ཨག གློག་རྡུལ། ནིའུ་ཊྲི་ནོ་བཅས་ཀྱི་ངོ་བོར་གནས་ཡོད།

བྷར་ཡོན་གསར་བསྐྲུན་གྱི་བསྐལ་བ།

བྷར་ཡོན་ནི་རྡུལ་རིགས་ཤིག་གི་སྤྱི་མིང་དང་དེར་མཐོང་ཆོས་སུ་ཡོད་པའི་རྡུལ་མང་པོ་ཞིག་ཚུད་ཡོད། འཇིག་རྟེན་ནང་རྡུལ་ཕལ་ཆེ་བར་རང་གི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་རྡུལ་ཞིག་ཡོད་པ་བཞིན་བྷར་ཡོན་ལ་ཡང་དེའི་ལྡོག་རྡུལ་ཡོད་པ་རེད། འཇིག་རྟེན་ནང་བྷར་ཡོན་གྱི་ལྡོག་རྡུལ་གྱི་གྲངས་ལས་མང་བའི་བྷར་ཡོན་རྡུལ་ཡོད་པ་འདི་རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་བྱུང་མིན་ད་བར་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་པ་ཚོས་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། མདོར་ན་དུས་བསྐལ་འདིའི་རིང་བྷར་ཡོན་གྱི་རྡུལ་རྣམས་གྲུབ་པས་བསྐལ་མིང་འདི་ལྟར་ཐོགས་པ་རེད།

རྒྱ་ཆེའི་ཆིག་སྒྲིལ་གྱི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༤༣ ནས་ ༡༠^ ༣༦

པི་ལིང་བསྐལ་པའི་རྗེས་འཇིག་རྟེན་རྒྱ་སྐྱེད་པ་དང་མཉམ་དུ་དྲོད་ཚད་ཆག་པ་དང༌། རྩ་བའི་ཤུགས་བཞི་པོ་ལས་ཐོག་མར་འཐེན་ཤུགས་ཕྱིར་ཐོན་འགོ་བཙུགས། དུས་སྐབས་འདིའི་གནས་སྟངས་མང་པོ་ཞིག་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་ཤུགས་ཤིག་གི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས་པས་དེ་ནི་ཚད་ལྡན་གྱི་དཔེ་གཟུགས་standard model ནང་གསལ་པོ་བཤད་ཡོད། མི་རིང་བར་ལྟེ་ཤུགས་དྲག་པ་ཡང་གློག་ཁབ་ལེན་དང་ལྟེ་ཤུགས་ཞན་པ་ལས་ལོགས་སུ་ཕྱིར་ཐོན་པ་དང་། དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་རྒྱ་སྐྱེད་འགོ་བཙུགས་པ་དང་དུས་མཉམ་དུ་བྱུང༌། གྲུབ་དོན་འགའ་ཞིག་ལྟར་བྱས་ན་དེ་རྗེས་སྣེ་རྐྱང་པའི་ཁབ་ལེན་ར་བ་བྱུང་དགོས་པ་འདོད་ཀྱི་ཡོད། དུས་སྐབས་དེའི་རིང་ལྟེ་ཤུགས་དྲག་པ་དང་གློག་ཁབ་ལེན་དང་ཞན་ཤུགས་བཅས་མཉམ་དུ་ཚོགས་པས་འཇིག་རྟེན་ནང་ཡོད་པའི་རྡུལ་ཧིག་སི་བོ་སོན་ཁོ་ན་ཡིན་པ་འདོད།

གློག་ཁབ་ལེན་དང་ཞན་ཤུགས་ཀྱི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༣༦ ནས་ ༡༠^ ༡༢

སྐབས་འདིར་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་དྲོད་ཚད་ཧ་ཅང་ཆུང་དུ་ཕྱིན་ཟིན་པས་རྩ་བའི་རང་བྱུང་གི་ཤུགས་བཞི་ལས་དྲག་ཤུགས་ནི་གློག་ཁབ་ལེན་དང་ཞན་ཤུགས་ལས་ཕྱིར་ཐོན་ཟིན། འདི་ལྟའི་འཕེལ་འགྲིབ་ཀྱི་འགྱུར་བ་ལས་ཧ་ཅང་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྒྱ་སྐྱེད་བྱུང་བ་དེར་འཇིག་རྟེན་གྱི་རྒྱ་སྐྱེད་ཟེར་གྱི་ཡོད། རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་དུས་ཡུན་དེ་རྫོགས་པའི་རྗེས་སུ་ཡང་བོ་སོན་གྱི་རྡུལ་ w དང་ z སོགས་གྲུབ་མེད།

ཁུ་ཨག་གི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༡༢ ནས་ ༡༠^ ༦ བར།

གློག་ཁབ་ལེན་དང་ཞན་ཤུགས་ཀྱི་བསྐལ་པའི་རྗེས་སུ་གཞི་རྩའི་རྡུལ་ཚང་མའི་གདོས་ཚད་ཆེ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་། རང་བྱུང་གི་ཤུགས་བཞི་པོ་ཡང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་བཞིན་ཐ་དད་སོ་སོར་གནས་ནས་རང་གི་བྱེད་ལས་འགོ་བཙུགས། སྐབས་འདི་ཙམ་དུ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་དྲོད་ཚད་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས་ཁུ་ཨག་རྣམས་གཅིག་ཏུ་ཚོགས་ནས་ཧེ་ཌོན་གྱི་རྡུལ་ཆགས་ཐུབ་མེད།

ཧེ་ཌོན་གྱི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡༠^ ༦ ནས་ ༡ བར།

དེ་རྗེས་དྲོད་ཚད་རིམ་བཞིན་དམའ་རུ་ཕྱིན་པ་དང་ལྷན་དུ་ཕོ་རྡུལ་དང་བར་རྡུལ་སོགས་ཧེ་ཌོན་གྱི་རྡུལ་རིགས་གྲུབ་པ་དང་དུས་ཡུན་འདིར་ཧེ་ཌོན་གྱི་དུས་བསྐལ་ཟེར་གྱི་ཡོད། གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་བྱུང་ནས་སྐར་ཆ་གཅིག་གི་རྗེས་སུ་ནིའུ་ཊྲི་ནོ་རྡུལ་དག་ཕན་ཚུན་ཁ་གྱེས་ཕྱོགས་གང་སར་ཁྱབ་ནའང་དེ་དག་གི་རྗེས་ཤུལ་ད་ལྟ་རྙེད་དཀའ་བ་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་དུས་ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་གཞི་གདན་སྣང་སྲིད་ཕྲ་རླབས་དང་གཅིག་མཚུངས་ལྟ་བུ་ཆགས་ཡོད།

ལེབ་ཊོན་གྱི་བསྐལ་པ། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་ཆ་ ༡ ནས་སྐར་མ་ ༣ བར།

ཧེ་ཌོན་གྱི་དུས་བསྐལ་རྫོགས་མཚམས་ཧེ་ཌོན་དང་དེའི་ལྡོག་རྡུལ་གཉིས་འཐབ་པས་གཉིས་ཀ་ལྷན་དུ་འཇིག་པ་དང་འཇིག་རྟེན་ནང་ཕལ་ཆེ་བ་ལེབ་ཊོན་དང་དེའི་ལྡོག་རྡུལ་གྱི་ཁེངས་ཡོད། གས་སྒྲ་ཆེན་མོ་བྱུང་ནས་སྐར་ཆ་གསུམ་ཙམ་གྱི་རྗེས་སུ་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་དྲོད་ཚད་ཐོག་མ་ལས་ཧ་ཅང་དམའ་བས་ལེབ་ཊོན་དང་དེའི་ལྡོག་རྡུལ་གསར་སྐྲུན་མཚམས་འཇོག་བྱུང་བ་དང་། སྔར་ཡོད་ལེབ་ཊོན་དང་དེའི་ལྡོག་རྡུལ་མང་ཆེ་བ་ཕན་ཚུན་འཐབ་པས་ཡལ་ཏེ་ལེབ་ཊོན་གྱི་གྲངས་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལས་ལྷག་མེད།

ལྟེ་རྡུལ་བཟོ་སྐྲུན། གས་སྒྲ་ཆེན་པོ་རྗེས་ཀྱི་སྐར་མ་ ༣ ནས་སྐར་མ་ ༢༠ བར།

འོད་རྡུལ་དབང་སྒྱུར་གྱི་བསྐལ་པ་རྫོགས་མཚམས་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་དྲོད་ཚད་ནི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་ལྟེ་རྡུལ་ཆགས་ཐུབ་པའི་དྲོད་ཚད་བར་ཆག་པ་དང༌། ཕོ་རྡུལ་དང་བར་རྡུལ་རྣམས་ལྟེ་རྡུལ་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་གྱི་ཐོག་ནས་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་ལྟེ་རྡུལ་ཆགས་འགོ་བཙུགས། འོན་ཀྱང་ལྟེ་རྡུལ་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་གནས་སྟངས་དེ་སྐར་མ་བཅུ་བདུན་མ་གཏོགས་མ་གནས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ཁམས་གྱི་དྲོད་ཚད་དང་སྟུག་ཚད་གཉིས་ཀ་ཧ་ཅང་ཉམས་འགྱུར་སོང་བས་ལྟེ་རྡུལ་སྡེབ་སྦྱོར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་མུ་མཐུད་གནས་མ་ཐུབ་པས་རེད། དུས་བསྐལ་འདིའི་རིང་ཡང་རླུང་གི་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་གྲངས་འབོར་དེ་ཧི་ལི་ཡམ་རྡུལ་ཕྲན་གྱི་གྲངས་ལས་ལྡབ་གསུམ་གྱི་མང་བ་དང་དེ་ལས་གཞན་པའི་རྩ་རྫས་ཀྱི་ལྟེ་རྡུལ་ཧ་ཅང་ཉུང་ངུ་ཞིག་ལས་མེད། འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་ཐོག་མའི་གནས་སྐབས་དང་གཞི་རྡུལ་རྣམས་གྲུབ་ཚུལ་རིམ་པ་ལྟར་བསྟན་པ་ཞིག་ཡིན། འགྲེལ་ཚུལ་འདི་གས་སྒྲ་ཆེན་པོའི་རྣམ་བཞག་དང་དེའི་རྒྱབ་རྟེན་གྱི་དཔང་རྟགས་ཁས་ལེན་བྱེད་པའི་ཚན་རིག་པ་ཚོའི་འགྲེལ་ཚུལ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་ལ་འགྲེལ་ཚུལ་འདི་ནི་ད་ལྟའི་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་གི་འགྲེལ་ཚུལ་ཚད་ལྡན་དེར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།